Atlas der Neederlanden

Werk in Uitvoering

dinsdag 16 november 2010

Stroken Plakken




(Klik op de kaart voor een vergroting.)

De Atlas der Neederlanden is een verzameling kaarten uit verschillende perioden, van verschillende afmetingen en op verschillende papiersoorten, die zijn samengebracht in een verzameling die negen banden omvat.

De drie foto's hierboven komen uit de laatste, negende band, de enige die in vrij slechte staat verkeert. Vouwen, scheuren - sommige kaarten liggen er los in. Er is nog niet besloten of hij na de restauratie als band zal blijven bestaan.

Geografisch vormt Nr 9 ook al geen eenheid. Het is de bezemwagen van de Atlas, zeg maar. De band voor de nagekomen stukken. Voorin zitten vroeg-negentiende eeuwse kaarten van Nederland en Belgie uit de Franse tijd, daarachter komen kaarten van de koloniën en Azië: Java, Ceylon, Ambon, China, Korea, Japan, Zuidafrika, het Caraïbisch gebied, Suriname.

Op de foto's kun je zien hoe ze in de band werden opgeborgen. De band bestaat uit een voorplat, een achterplat en een rug, en een boekblok dat is samengesteld uit enkele grote schutbladen (voor begin en eind van het boek) en uit lange smalle stroken, waaraan de kaarten werden bevestigd. Soms direct op de stroken (foto 1), soms werd de kaart eerst op een ander vel geplakt, dat dan weer op de strook wordt geplakt (foto 2).

Op foto 3 kun je de stroken zien waaraan geen kaarten zijn vastgeplakt (bij de gele pijl). Band Nr 9 is namelijk niet helemaal vol. De maker heeft ruimte gelaten voor aanvullingen - die nooit zijn gekomen.

Foto 1 is de 'Landkaart van de Volkplantingen Suriname en Berbice', met de schaal zowel in Surinaamse Mijlen van elfhonderd Rijnlandse Roeden, alsook in 'Zeemijlen of uren gaans van Twintig in een Graad'. Foto 2 is de 'Golf van Mexico en van de Amerikaanse Eilanden. Door den Hr. Bellin, Ingr der Zee-vaard'. Tweetalig (Frans en Nederlands), maar de namen van de eilanden en steden op de kaart zijn in het Frans. En er wordt in Franse zeemijlen gemeten.

zondag 7 november 2010

Inventarisatie



De inventarisatie - bladzij voor bladzij, deel voor deel nagaan wat er mis is met de Atlas der Neederlanden - schiet al lekker op. Jean-Marieke Poot heeft het stokje inmiddels overgegeven aan Judith Geerts, die de beschadigingen in kaart brengt in de database.

Als de Atlas der Neederlanden geheel gedigitaliseerd is, zullen de de banden gewoon opgeborgen kunnen blijven. In de toekomst zal alleen voor iemand die heel goede redenen heeft om echt het origineel te bekijken, de boeken uit hun zuurvrije huisjes mogen komen. De rest bekijkt de kaarten alleen nog digitaal. Dat is het behoud van het boek, en de restauratie zal dus ook beperkt kunnen zijn. Niet gericht op intensief gebruik, maar op het conservatief restaureren van die dingen die echt gedaan moeten worden.

Een van die dingen is het ongedaan maken van eerdere herstelwerkzaamheden. In de jaren zeventig was filmoplast - opvolger van het gewone plakband of sellotape - een panacee voor het plakken van scheuren. Deter dan sellotape, want dat verkleurt, laat los en laat lijmsporen achter. Het werd dus massaal vervangen door door het bijna kleurloze filmoplast.

Helemaal fout, blijkt nu. Moderne restauratoren schudden het wijze hoofd als ze filmoplast aantreffen in een oud boek. Want het verkleurt toch wel iets en het laat wel degelijk lijmsporen achter, wat uiteindelijk het originele materiaal aantast. Het moet er allemaal weer af. Als een scheur al gemaakt moet worden, dan zijn er betrouwbaarder middelen voorhanden. Met gom of stijfsel wordt dun Japans papier over de scheur geplakt.