Atlas der Neederlanden

Werk in Uitvoering

vrijdag 10 juni 2011

Langwerpig



Voor het openvouwen van deze 'Caarte van den nieuw vermaakte Zee-dijk beOosten Muyden' zijn twee mensen nodig om de scheuren die er al inzitten, niet groter te maken.
Het gaat om de dijk 'Soo als de Selve tans is leggende in bogte en figuure, en op den aanslag der Zee, als in deese Caarte sijnde van buyten met Steen en van binne met Aarde Versterkt en Verswaart, na Rato vande kragt, aanslag en diepte der zee (...) en is de kruijn der Dijk doorgaans ter breeten van Aghtien Voeten en hoog booven het daagelijks Zee Water Twaalf voeten en een voet tonne Rond (...) Aldus Corectelijk opgemeeten en in alle Trouwen geteekent in de maant October deses Jaars A. 1737 door Uw Dienaar Jacob van Hoorn, Landmeter'

Mysterie



In vroeger dagen werd minder verspild. Soms past een hoekje van een provincie, of een stad, of een eiland net niet op de koperplaat. Dat werd dan ergens anders op de koperplaat gezet, waar nog wel plek was. En dat stuk of die strook werd er later afgeknipt om het op de juiste plek aan de rest van de kaart te plakken. En met andere strookjes en hoekjes werd er dan weer een rechthoekige kaart van gemaakt.

Compres






Sommige scheuren kaarten kunnen beter worden gerepareerd als dat kaart niet in de band zit. Dan probeert de restaurator deze los te weken van de strook. Dat gebeurt door een soort compres aan te brengen.
Om te voorkomen dat het gebruikte water wordt geabsorbeerd door andere stroken, wordt de los te weken kaart tussen doorzichtig (Melinex) folie geplaatst. Dat is een zuurvrij polyester, zonder weekmakers die slecht voor papier zijn. Daarna komt droogfiltreerpapier. Dan een strook natfiltreerpapier, dan de strook met de kaart waar het om gaat, dan weer droogfiltreerpapier en tenslotte weer Melinex.
Af en toe wordt de strook nog wat vocht toegevoegd. Na een paar uur is de lijm zacht en kan de kaart - meestal - worden losgemaakt.
Overigens kan een kaart, mits er alleen drukinkt op zit, oook schoongespoeld worden in een spoelbak. De hele kaart wordt dan nat gemaakt, zodat je geen vlekken krijgt op de rand van nat. Als een kaart is ingekleurd, en zeker als er kopergroen in zit, kan natreinigen niet.

Met een penseel wordt de strook natgemaakt met Amsterdams kraanwater.

Oude reparatie


Een fraai voorbeeld van een reparatie; de achterkant van het papier is verstevigd met een extra stukje papier. Het lijkt hetzelfde papier te zijn als dat van de kaart waarop het is geplakt, wat erop duidt dat deze reparatie van hetzelfde jaar is als dat van de kaart zelf.

Grove scheuren


Eerder schreef ik dat vooral deel negen in slechte staat verkeert: de band ziet er niet uit en veel kaarten hangen er los bij. De papierconservatoren hebben daar voordeel van: voor het restaureren van de kaarten is dat juist prettig. Beschadigingen zijn makkelijker te behandelen als je de kaart gewoon plat kunt leggen.
In deel vier en vijf verkeren de kaarten in veel slechtere staat. Deze banden bevatten veel grote, gevouwen en 'tegengevouwen' kaarten. En die zijn bij het gebruik vaak beschadigd.